✅فجایع کربلا از هفتم محرم و با بستن آب، در کربلا آغاز می شود که مجموعه جنایاتی فراتر از جنگ است؛ قتل طفل شیرخوار، آتش زدن خیمه ها، به اسارت بردن زنان و کودکان، قطع سرها و تاختن بر بدن شهدا و بسیاری از جنایات دیگر رخ داد.
✅سوال این است آیا این جنایات در مرکزی تصمیم گرفته شده بود؟ آیا اختیار آن به فرماندهان تفویض شده بود یا توسط سرداران خودسر گرفته و اجرا شده است؟ تصمیم اول درباره جنگ و تصمیمات بعد در مورد جنایات توسط چه کسانی گرفته شده است؟
✅سه مرکز فرماندهی وجود دارد:
مرکز فرماندهی اول در شام و به فرماندهی یزید
مرکز فرماندهی دوم در کوفه و به فرماندهی ابن زیاد
مرکز فرماندهی سوم در کربلا به فرماندهی عمرسعد
✅آیا غیر از این سه مرکز، تصمیمات توسط افراد و فرماندهان دیگری نیز گرفته شده است؟
✅در نظامهای استبدادی، مشکل تشتت و پراکندگی در مراکز تصمیم گیری و تصمیم سازی مشکل وجود دارد در حالیکه در سپاه امام حسین، هماهنگی و کنترل و نظارت کامل وجود دارد و همه چیز با مسئولیت امام حسین جریان دارد.
✅ابتدای صبح عاشورا، امام برای بازدید به پشت خیمه ها رفتند و دیدند شمر به خیمه ها نزدیک شده و اصحاب خواستند با تیری او را هدف قرار دهند که اباعبدالله اجازه ندادند و فرمودند ما شروع به جنگ نمی کنیم.
✅همه اقدامات سپاه امام با اجازه حضرت بود اما در سپاه مقابل چنین چیزی نیست.
✅چه کسی دستور تیراندازی به شیرخوار امام را داد؟ نه یزید، نه ابن زیاد و نه عمر سعد.
✅حرمله خودسرانه این کار را انجام داد
یزید گاهی اقدامات عاشورا را تایید و گاهی تقبیح می کند.
✅بطور کلی در نظامهای استبدادی تا زمانی که وضعیت خوب است، همه اقدامات مورد تایید است و وقتی که با چالش و مشکل مواجه می شود، مسئولیت پذیری در لایه های بالا وجود ندارد.
✅این رویه در لایه های فرماندهان میانی و عملیاتی وجود دارد که نمونه آن بسربن ارطات است که توسط معاویه برای قتل و غارت نواحی تحت حکومت امیرالمومنین اعزام می شود، در یکی از ماموریتها برای کشتن حاکم حکومت علی، عبیدالله عباس می رود و چون او را در خانه پیدا نمی کند، دو فرزند عبیدالله را می کشد. چند سال بعد که پدر به شام می رود و به معاویه شکایت می کند، معاویه سوگند می خورد که از این موضوع بی خبر و ناراضی بوده است، بسر در آن مجلس می گوید معاویه تو به من گفتی از مردم زهر چشم شدید بگیر، این هم جزو زهر چشم بوده است. معاویه می دانست چه گفته، هم بسر می دانست چه بکند، بنابراین بجای امر مستقیم نوعی سیاستگذاری می شود که دست فرماندهان را باز می گذارد و اختیار هم به آنان داده می شود و او مجاز به هر جنایتی می شود.
✅در این شرایط می توان جنایات بسر را به معاویه نسبت داد؟
✅در اینجا تاریخ حاکمان ارشد را مسئول رفتارهای فرماندهان می داند، هرچند این حاکمان پس از تغییر شرایط بخواهند مسئولیت را گردن زیردستان بیندازند.
✅سوال دوم اینجاست اگر واقعا این فرماندهان خودسرانه جنایت کردند، وقتی از آنها شکایت شد، چرا به جنایت این فرماندهان رسیدگی نشد و محاکمه و مجازات نمی شوند؟ همانطور که معاویه بسر را بخاطر قتل دو فرزند بیگناه عبیدالله قصاص نکرد.
✅اینکه یزید، ابن زیاد را مجازات نکرد دلیل بر این است که نسبت به رفتار او راضی و با دستور نانوشته او بوده است.
✅حداکثر این حاکمان بعد از بالاگرفتن اعتراضات می گویند خبر نداشتم، این فرمانده خودسر بوده، اشتباه کرده و از او برائت می جویند. همانطور که در شام بعد از رسوا شدن جنایت عاشورا، یزید اسرا را که در کاخ خود در وضعیت بدی و مورد اعتراض مردم دید، گفت: ابن مرجانه، کار زشتی کرد و اگر خویشان او بودید چنین نمی کرد و دستور داد منزل مناسبی برای اسکانشان در شام تعیین کرد و توسط نعمان بن بشیر مقرر کرد که به شام برگردند.
✅یزید قبل از حرکت با امام سجاد خلوت کرد و گفت: لعن الله ابن مرجانه، یعنی برائت خود را نشان داد. یعنی عبارت زیارت عاشورا را یزید هم گفت اما این با لعنی که ما می گوییم متفاوت است، چون ما یزید را اول لعن می کنیم، یعنی حاکمان بالاتر را تبرئه نمی کنیم و ابتدا حاکمان بالاتر را مسئول می دانیم.
✅به حرمله کسی دستور زدن شیرخواره را نداد، اما استخدام و حمایت او، یعنی شمر و عمر سعد و ابن زیاد و یزید مسئول این جنایات هستند.
✅یزید به امام سجاد قول جبران داد و گفت گذشته ها گذشته اما هر مشکلی دارید حل می کنم و لباس و هدایا به اسرا داد.
✅در واقع داستان این است که هم جنایت بشود و هم بعد از آن مسئولیتش به گردن زیردستان بیفتد اما با آنها برخورد هم نشود و از بازمانده های قربانیان هم بصورت نمایشی دلجویی شود که همینگونه هم با اسرای کربلا برخورد و با احترام بازگردانده شدند
بنابراین مسئولیت رفتارهای خودسرانه در نظام ظلم برگردن حاکم است.
✅حال سوال اینجاست که چه کنیم که این خودسری ها نباشد؟
✅راهی غیر از این ندارد که اختیارات، توام با پاسخگویی و مسئولیت باشد. باید جامعه را بر اساس شفافیت اداره کرد و اشخاص در برابر اختیاراتی که دارند و نصب و عزلی که می کنند مسئولیت داشته باشند. آن روز دیگر خودسری نخواهیم داشت.
● سروش محلاتی
